აღმოჩენის  მოკლე ისტორია

და გავრცელება

   kriptolemusi ekuTvnis Wiamaiebis ojaxs. igi pirvelad aRwerili iyo 1853 wels frnag koleoptorologs miuslanis mier, avstraliaSi Segrovili egzempliarebis mixedviT. saxelwodeba kriptolemusi berZnuli sityvaa (“kriptos”- damaluli, dafaruli da “laimos” kiseri). Kkriptolemusis xoWos marTlac aqvs Tviseba, damalos Tavisi nawili mkerdis pirveli segmentis qveS. ris gamoc miulsanma kriptolemusi-moklekisriani uwoda.

   is faqti, rom kriptolemusi aris mtacebeli mweri, pirvelad SeniSna amerikelma entomologma kebelem (1891-1892), roca igi avstraliaSi imyofeboda fqvilisebri crufarianebis bunebrivi mtrebis Sesagroveblad

   kriptolemusis samSoblo avstraliaa, kvislendi (Crdilo-aRmosavleTis nawili da axali kaledonia). daadginilia, rom avstraliaSi kriptomelusi fqvilisebri crufarianebis erT-erTi ZiriTadi mteria, es sasargeblo mweri pirvelad 1895 wels avstraliidan Seyvanili iqna kaliforniaSi, igi gavrcelda kaliforniis yvela im raionSi, sadac fqvilisebri crufarianebi did zians ayenebdnen citrusovanTa kulturebs. vinaidan, kaliforniis yvela raionSi kriptolemusis aklimatizacia ar moxda, amitom daiwyo cdebi kriptolemusis xelovnurad gamravlebis Sesaswavlad. (1914-1915) wlebSi sakramentos saxelmwifo inseqtariumSi kriptolemusi xelovnurad gamravlebisa da gamoyenebis meTodebi Smitma da armitejma Seiswavles.

   dadasturda kriptolemusis xelovnuri gamravlebis efeqtiuroba, daiwyo misi gasamravlebeli inseqtariumis mSenebloba aSS-is yvela citrusovan kulturebis raionSi. rodesac dadasturda faqti imis Sesaxeb, rom kriptolemusis gamoyeneba erT-erTi radikaluri saSualebaa fqvilisebri crufarianebis sabrZolvelad, es sasargeblo mweri gavrcelebuli iqna im raionebSi, sadac aRniSnuli iyo fqvilisebri crufarianis arseboba. Kkriptolemusma misi gavrcelebis yvela adgilSi erTnairi dadebiTi Sedegi mohyva.

   Qqveynebi, sadac gavrcelebuli iqna kriptolemusi SeiZleba davyoT sam  mTavar jgufad:

    pirvel jgufs ekuTvnis is qveynebi, romelTa havas kriptolemusi kargad Seegua da moxda misi mTliani aklimatizacia, normalurad mravldeba, izamTrebs bunebriv pirobebSi da adamianis dauxmareblad anadgurebs fqvilisebri crufarianebis sxvadasxva saxeebs. aseT qveynebs ekuTvnian: havais kunZulebi, axali zelandia, dasavleT avstraliis zRvis sanapiroebi, kuaba, Hhaiti, Ppuertoriko, kaliforniis samxreT-dasavleTi da safrangeTis samxreT-aRmosavleT sanapiroebi.

  meore jgufs ekuTvnis qveynebi, sadac kriptolemusi kargad mravldeba gazafxulidan Semodgomis damTavrebamde, xolo zamTarSi temperaturis dawevis gamo, mTlianad iRupebian, anda izamTreben iseTi mcire raodenobiT, rom  ver uzrunvelyofen mcenaris zianis miyenebamde fqvilisebri crufarianebis ganadgurebas. aseTi qveynebia: kaliforniis umetesi nawili, samxreT amerikis Sua da Crdilo raionebi, safrangeTisa da espaneTis xmelTaSuazRvis napirebi, qveda egvipte, CineTi, iaponia, samxreT-afrikis didi nawili, yofili sabrWoTa kavSiris SavizRvis teniani subtropikebi, saqarTveloSi nawilobriv imereTis, qarTlisa da kaxeTis raionebi.

  mesame jgufs ekuTvnian  qveynebi, sadac kriptolemusi gazafxulidan da dazmTramde cudad mravldeba da dadebiT Sedegs ver iZleva. aseTi qveynebia: qeda egvipte, palestina, yofili sabrWoTa kavSiri-azerbaijanisa da Sua aziis zogierTi raionebi.

   1926-27 wlebSi samxreT kaliforniaSi gamravles 40 000 000 kriptolemusis xoWo, ropmelic gavrcelebuli iqna 20 000 ha-ze citrusis plantaciaSi. ris gamoc Seiqmna 17 inseqtariumi sadac amravlebdnen aRniSnul xoWebs. Kkriptolemusis gasamravleblad saxelmwifom da fermerebma didi xarjebi gaswies, rac naTlad mowmobs aRniSnuli xoWoebis efeqturobas fqvilisebri crufarianebTan brZolaSi. Y     yofili sabWoTa kavSiris erT-erT respublikaSi, saqarTveloSi, kriptolemusi Semoyvanili iqna 1832 wels mcenareTa dacvis sakavSiro institutis mier egviptidan afxazeTSi citrusovanTa fqvilisebri crufarianebis winaaRmdeg sabrZolvelad.

  1974wels QbaTumSi Seiqmna biologiuri laboratoria sadac gamohyavdaT kriptolemusi  da uSvebdnen bunebaSi fqvilisebri crufarianebis winaRmdeg sabrZolvelad droebiTi kolonizaciis metodiT radgan aWaris klimaturi pirobebSi xSir wleebSi misi gadazamTrebავერ xerxdeboda მაგრამ  დღესდღეობით ეს  ბიოლოგიურილაბორატორია არ არსებობს მაგრამ ციტრუსოვანთა  მავნებლები როგორიცაა ცრუფარიანები კი აზიანებენ ციტრუსოვან კულტურებს.